روش های مطالعه

آمادگی برای مطالعه
مقدمات و شرایط اولیهی لازم برای آغاز مطالعه چیست؟
آیا تا کنون دقت کردهاید که هر جلسهی مطالعهی شما چگونه شروع میشود؟
شاید کمتردقت کرده باشید که یکی از نقطه ضعفهای اساسی بیشتر دانشآموزان به نحوهی آغاز مطالعه باز میگردد. مطالعه بدون کسب
آمادگیهای لازم،مانند شنا کردن بدون یادگیری مهارتهای شنا است.
کسی که بی مقدمه وارد مطالعه شود علاوه بر این که چیز زیادی یاد نخواهدگرفت،زمان زیادی را هم از دست خواهد داد.
مکان مطالعه
دانشآموزان در خصوص مکان مطالعه عادتهای متفاوتی دارند.مطالعه در منزل،پارک و کتابخانههای عمومی از رایجترین مکانهای مطالعه
محسوب میشوند.آنچه در این باره باید بدانید این است که محیط و مکان مطالعه علاوه برداشتن شرایطی چون سکوت و آرامش، باید تا حد امکان
ثابت و بدون تنوع باشد.اگر واقعا میخواهید با تمرکز مطالعه نمایید باید سعی کنید که خود را به محیط یکنواخت و ثابت عادت دهید.بنابراین
فضاهای عمومی مانند پارک،برای یک مطالعه جدّی،مکان مناسبی محسوب نمیشود.تغییرات مکرردر دکور اتاق و یا مکان مطالعه نیزچون مخلّ
تمرکز میشوند توصیه نمیگردد.بعضیها دوست دارند موقع مطالعه کسان دیگری مانند دوستان دور و برشان باشند.اگر هدف از این کار مطالعه
گروهی و رفع اشکال باشد خوب است،اما در هرحال،باید زمانهایی برای مطالعه فردی-به صورت تنها- در نظر گرفته شود.
اگر میتوانید – و امکانات لازم را دارید- بهترین مکان برای مطالعهی توام با تمرکز،منزل خودتان و البته یک اتاق مشخص است و اگر علیرغم
فراهم بودن امکانات و شرایط وهمکاری اعضاء خانواده،باز دوست دارید که در فضاهای دیگری مطالعه نمایید،احتمالا باید در نیّت جدّی خود برای
درس خواندن شک کنید.
کلید
برای مطالعه جدّی و توام با تمرکز،یک فضای ثابت و یکنواخت بهترین مکان است.
هدفمندی مطالعه
این موضوع را از زوایای مختلف میتوان مورد بحث قرار داد.یک بعد مهم هدفمندی به نیّات و ایدهآل و انگیزهها ی شما برمیگردد.بعد دیگر آن
به آرامش ذهنی و نظم رفتاری شما مربوط است.یکی دیگر از ابعاد آن این است که شما چه قدر مهارتها و ظرافتهای لازم دربرنامهریزی و
بهخصوص پیشبینی تغییرات به خرج دهید.یعنی اینکه اگر قسمتی از برنامهی شما اجرا نشدو یا طولانی شدن یک برنامه منجر به هم خوردن
برنامههای دیگر شد چه طرحهای هدفمندی را پیشبینی کرده باشید.
اگرچه درخصوص هر یک از ابعاد در قسمتهای بعدی صحبت خواهیم کرد.اما برای این که در این قسمت هم به نتیجهای رسیده باشیم به این
نکته اشاره میکنیم که هدفمندی در مطالعه یعنی داشتن یک ذهنیت روشن و شفاف دربارهی اهداف برنامهها و پیشبینیهای لازم.به عبارت
دیگربا یک ذهن ابهامگرا و پیچیده و سردرگم نمیتوان مطالعهای موفق داشت.اگر از پس خود برنمیآیید به مشاور مراجعه کنید.
کلید
باید به طور شفاف بدانید که چه در مغز شما میگذرد و چه میخواهید بکنید.
آغاز هشیارانه
ما در این جا برای بیداری و هشیاری تعاریف متفاوتی رادرنظر میگیریم.هشیاری یعنی داشتن یک آگاهی ارادی و به عبارت بهتر یعنی بیداری
آگاهانه.
بسیاری از دانشآموزان برای ورود به مطالعه بیدار هستند ولی هشیاری لازم را ندارند.شایدبرای شما پیش آمده که مطالعه درسی را شروع کردهاید
اما بعد از گذشتن دقایقی،تازه متوجه شدهاید که اصلا نمیدانید چه میکنید! دچار حواسپرتی میشوید و یا مطالب را خوب درک نمیکنید.
مطالعهی شما وقتی هشیارانه است که شما از لحظهی شروع مطالعه- و بعد در لحظه لحظهی ادامهی آن- بدانید که دارید چه میکنید و کاملا کنترل
ارادی بر رفتار خود داشته باشید.چگونه میتوان مطالعه را هشیارانه آغاز کرد؟وضو بگیرید، نیت کنید،برای یکی دو دقیقه چشمان خود را
ببندید و افکارتان را بر روی کاری که میخواهید انجام دهید متمرکز سازید،یک تذکر آمرانه و جلب توجه کننده به خودتان بدهید- مثلا با
صدای بلند به خود دستور بدهید که من در این لحظه با آمادگی کامل میخواهم مطالعه این قسمت از کتاب را شروع کنم-،یک علامت یا رمز
بخصوص را برای خود تعیین کنید و…
کلید
تمرین خودآگاهی و تقویت هشیاری،کیفیت آغاز و ادامهی مطالعه را افزایش خواهد داد.
نتیجهگیری
-1 برای مطالعه جدّی و توام با تمرکز،یک فضای ثابت و یکنواخت بهترین مکان است.
-2 باید به طور شفاف بدانید که چه در مغز شما میگذرد و چه میخواهید بکنید.
-3 تمرین خودآگاهی و تقویت هشیاری،کیفیت آغاز و ادامهی مطالعه را افزایش خواهد داد.عوامل کاهندهی روحیه
عوامل تضعیف روحیه از آفتهای بسیار مهم در کنکور هستند.دانشآموزان علاوه بر عواملی مانند ضعف پایهای در دروس،ویا کمبود امکانات و شرایط
آموزشی،از افکاری که باعث افت روحیه میشوند نیز آسیب میپذیرند.آیا عوامل کاهندهی روحیه و افت انگیزه را میشناسید؟ فکر میکنید در این
میان،مهمترین عامل کدام است؟
جوّ تبلیغاتی
کنکور درحال حاضر بیش از اندازه با هیاهو و تبلیغات آمیخته شدهاست و متاسفانه هر کس به نوعی در ایجاد چنین فضایی نقشی دارد. تعداد زیاد
شرکت کنندگان و در مقابل تعداد کم قبولیها،احتمال موفقیت را درکنکور کاهش میدهد.این مساله باعث حساسیت و اضطراب والدین وخود
دانشآموزان شده وآنان را به تکاپوی بیشتر وادار میکند.کم کاریهای سالهای قبل وجمع شدن همهی تلاشها و فعالیتها برای یک
سال،دانشآموزان را مجبور به تحمل یم دورهی سخت، و استرس ناشی از آن میکند.لذا دانشآموزان به استفاده از هرامکانی از قبیل کتاب و
آموزشگاه وکنکورهای آموزشی وغیره متوسل میشوند. مؤسسات چاپ کتب و آموزشگاههای کنکوری هم برای عقب نماندن ازکورس رقابت با
سایرین و کسب درآمدهای بیشتر، تنور کنکور را داغتر میکنند.عوامل دیگری هم به شکلهای دیگر در تبلیغاتی و هیجانی شدن فضای کنکور
دخیل هستند . آنچه در این میان میماند دانشآموزان هستند با آرزوهایشان،و سردرگمی این که بالاخره چه باید بکنند تا عقب نمانند؟ توجه
داشته باشید که از این شرایط بیشتر دانشآموزانی لطمه میخورندکه عاطفیترو تلقین پذیرتر هستند.
کلید
هر چه بیشتر تابع تبلیغات و هیاهوی کنکور باشید از تواناییهای موجود خود کمتر استفاده خواهید کرد.
مقایسهها
بسیاری از دانشآموزان به صورت خودآگاه یا نا خودآگاه به مقایسهی خود یا دیگران پرداخته و هر فردکنکوری را به نوعی رقیب خود تلقی
میکنند.گاهی دانشآموزان وضعیت خودشان رابا دیگر دوستان وهمکلاسیها مقایسه میکنند وآن راملاکی برای پبشرفت،یا عقبماندگی خودقرار
میدهند.این که مثلا فلانی چند ساعت بیدار میماند،چند ساعت درس میخواند،کدام آموزشگاهها میرود،چند درصد از هر درس تست میزند،کدام
معلمهای خصوصی را دارد و….،برای بعضی از دانشآموزان به عنوان مهمترین سوژه فکری در میآید.
گاهی هم دانشآموزان به جای این که خود اقدام به مقایسه کنند،تحت تاثیرصحبتها وحرفهای دوستانی قرار میگیرندکه با شور وحرارت
ازفعالیتها و درس خواندنهای خود دم میزنند.معمولا کسی که برای کنکور واقعا میخواند بیش از آن که وقت خود را صرف جلب توجه دیگران
بکند برکار اصلی خویش تمرکز مینماید.اما کسانی که سروصدا راه میاندازند و از کارها و برنامهها و بیداریهای خود حرف میزنند دچار بزرگنمایی
شده و در واقعیتها غلو میکنند.
بنابراین،تحت تاثیر چنین افرادی قرارگرفتن،موجب نوعی توهّم خواهد شد که باید ازآن دوری کرد.مقایسه برای بعضی از دانشآموزان قویتر هم
میتواند مشکلساز باشد.دانشآموزی که در جمع همکلاسیها یا دوستانش خود را قویتر و برتر ارزیابی میکند،ممکن است با اکتفا به این مقایسه
از خود بیشتر مایه نگذارد و با آنچه دارد راضی شود.
کلید
مقایسه کردن ملاک خوبی برای پیشرفت نیست و معمولا به نفع شما تمام نمیشود،انتظاراتتان را از خود بالا ببرید.
استدلالهای نابجا
گاهی دانشآموزان تحت تاثی فشارهای درسی و ترس از نتیجه نگرفتن،به استدلالهای نابجا،روی میآورند.این استدلالها معمولا به عنوان وسیلهای
ناخوداگاه برای فرار از واقعیتها و کاستن تنشهای درونی مورد استفاده قرار میگیرند.دانشآموزی بر مبنای اطلاعات ناقص،دلیل میآورد که فلان
کس با فلان معدل و رتبهی بالا نتوانست درکنکور قبول شود و با این استدلال، کم کاریهای خود را توجیه می نماید.
10 ساعت در روز درس بخواند تا موفق شود، دانشآموزی اگر یکی دو - کس دیگر بدون داشتن آمادگیهای لازم،برای خود تحلیل میکند که باید 12
روز از برنامهی خود عقب افتاد براساس استدلالی معیوب و از شدت ناراحتی و اضطراب،فرصتهای موجود را از هم دست میدهد،و دانشآموزانی هم
کمبود امکانات مالی و کمبودهای دیگر را مبنای پیشداوریهای منفی خود قرار میدهند.نکتهی مهم در این استدلالها، قضاوت بر مبنای اطلاعات و
شواهد نامطمئن،ناقص و گاه نادرست است.
کلید
استدلالها و توجیههای نادرست و معیوب،ابزارهایی برای فرار از واقعیت هستند،مراقب آنها باشید.
عامل درونی
فکرمیکنید مهمترین عامل کاهندهی روحیه چیست؟ نکاتی که به آنها اشاره شد به اضافهی موارد زیاد دیگری میتوانند عواملی برای کاهش
انگیزه و افت روحیه باشند،اما شاید باور نکنید که مهمترین عانل در این باره خود شما هستید! هیچ عاملی در کنکور مانند داشتن افکار و
نگرشهای منفی به عنوان ترمز موفقیت عمل نمیکند.جایگزینی تفکر احساسی به جای تفکر منطقی،و غلبهی هیجانات کنترل نشده برنظم فکری و
رفتاری،موجب تقویت افکار منفی میشوند.ما معمولا سعی میکنیم ضعفهای درونی خودرا باعوامل بیرونی توجیه کنیم.در اینجا بیش ازآن که خود
عوامل بیرونی مهم باشند توجیههای درونی ما اهمیت بیشتری دارند.منفی نگاه کردن به مسائل،روحیهی منفی را در ما تقویت خواهد کرد.این
موضوع مختص به کنکور نیست و شامل همهی مسائل زندگی میشود.
کلید
اگر فکر میکنید که موفق میشوید یا شکست میخورید،در هر صورت درست فکر کردهاید!
نتیجهگیری
-1 هر چه بیشتر تابع تبلیغات و هیاهوی کنکور باشید از تواناییهای موجود خود کمتر استفاده خواهید کرد.
-2 مقایسه کردن ملاک خوبی برای پیشرفت نیست و معمولا به نفع شما تمام نمیشود،انتظاراتتان را از خود بالا ببرید.
-3 استدلالها و توجیههای نادرست و معیوب،ابزارهایی برای فرار از واقعیت هستند،مراقب آنها باشید.
-4 اگر فکر میکنید که موفق میشوید یا شکست میخورید،در هر صورت درست فکر کردهاید!ایام عید
طبق یک عادت فرهنگی،ما از ایام تعطیلات استفادهی مؤثری نمیکنیم و بیشترزمانهای تعطیلی راباپراکنده کاری و استراحت
میگذرانیم.علیرغم طولانی بودن تعطیلات عید باز هم کمترکسی ازاین فرصت برای جمع وجورکردن کارهایش استفاده میکندو معمولا همان
رویهی وقتگذرانی و بیهوده کاری ادامه پیدامیکند.با این وجود،ایام عید برای کنکوریها معنای دیگری پیدامیکند. این ایام از یک طرف
فرصتی است برای تکمیل و جمعبندی مطالب،و از طرف دیگرفرصت آماده سازی وتجدیدقوابرای روزهای باقیمانده،خیلی ها این دوران رافرصت
طلایی مینامند.
آغازایام عید
در روزهای اول عیدچه بایدکرد؟آیا ازهمان روز اول باید با دنیای خارج قطع ارتباط نمود؟آیانباید به دیدو بازدید عیدرفت؟ پاسخ به چنین سؤالاتی
کارسختی است،چراکه اولا روحیهی افراد با یکدیگرمتفاوت است و ثانیا پایبندی خانوادهها به آداب ورسوم با هم تفاوت دارد.اگرخانواده ها و
خود دانشآموزان ازحساسیتها وسختگیری بی مورد اجتناب کنند بهتر میتوانند دربارهی نحوهی استفاده از این ایام تصمیم بگیرند.کاری
نداشته باشید،که دیگران چه میکنند، تنها برمبنای وضعیت خودتان بیاندیشید.اگرشماتمایل داریدکه در دید وبازدیدهای یکی دو روز اول
عیدشرکت نماییدولی به زورخودتان راوادار به درس خواندن کنید احتمالا نتیجهی خوبی نخواهیدگرفت.یا اگرکسی که یک دورهی کاری سخت
وفشرده را پشت سرگذاشته است بخواهد ایام عیدرا نیز به این دوره متصل کند.بالاخره درمرحلهای ازکار دچار مشکل خواهدشد.
توصیه کلی برای روزهای آغازین عیداست که حداکثردریکی دو روز اول عید در دید و بازدیدهای مهم شرکت کنیدوخیلی دراین مورد به خود
سخت نگیرید.بقیه روزها رابه درس خواندن اختصاص دهید.
کلید
درایام عید،فقط یکی دو روز اول رابه حضوردرمراسم دیدوبازدیداختصاص داده وازبقیهی ایام برای درس خواندن استفاده کنید.
اردوهای درسی
درچندسال اخیر اردوهای درسی ایام عید توسط مدارس و مؤسسات آموزشی معمول شدهاست.این تصور وجود داردکه چون دانشآموزان فرصت
طلایی ایام عید را ازدست میدهند لذا بهتراست درخانه نباشندودرمکان وفضای دیگری،ازوقت خودبرای درس خواندن استفاده کنند.
این تصور اگرچه تا حد زیادی درست به نظرمیرسد،اما با وضعیت و شرایط همهی دانشآموزان تطابق ندارد.اگرکسی واقعا انگیزه و همت لازم
وکافی را برای درس خواندن وکنکورداشته باشدچه فرقی میکندکجا باشد،و اگرکسی بخواهد تحت یک شرایط اجباری وسختگیرانه درس بخواند
چه نتیجهای خواهد داشت؟
حضوردر اردوهای درسی ایام عیدبرای همهی دانش آموزان نتایج یکسانی ندارد و دانش آموزان برای شرکت دراین ایام باید تامل بیشتری به خرج
15 روزه به جایی برسد،وچه بسا دانشآموزی هم که - دهند.کسی که آمادگیهای درسی وروانی لازم را ندارد بعیداست که با یک اجباروفشار 20
آمادگیهای درسی وروانی لازم را دارد و درمنزل نیزشرایط درس خواندن مهیاست اگربه تنهایی و درخانه درس بخواند از ایام عید بهرهی بیشتری
ببرد.
اردوهای درسی برای کسانی مناسبتراست که علاقه وحوصله درس خواندن را دارابوده ولی شرایط وموقعیت مناسبی برای این کار ندارند. هم چنین
کسانی که درمراحل مطالعاتی خودبه جایی رسیدهاندکه حداقل یک دورهی کامل مطالعه تشریحی وقسمتی رابه پایان رسانیده فقط نیازبه رفع
اشکال وجبران کمبودهادارند،بهترمیتوانندازچنین اردوهایی استفاده کنند.
کلید
درمورداستفاده از اردوهای درسی ایام عید،برمبنای آمادگیهای درسی و روانی خود با تامل بیشتری تصمیم بگیرید.
نحوهی استفاده ازایام عید
15 روزمرحلهی مستقلی محسوب نمیشود،چراکه براساس – شمامیتوانید از فرصت پیش آمده به صورت چند منظوره استفاده کنید.این فرصت 20
مطالب عنوان شده در قسمتهای قبلی،اگردانش آموز پیش دانشگاهی هستید،در مرحله تکمیل دورهی جامع مطالعه تشریحی و تستی دروس به
سرمیبرید، و اگرصرفا برای کنکور میخوانید از اول عید تا دههی دوم اردیبهشت ماه را برای مرورنکته و تست دروس ورفع اشکال و جبران
کمبودها درنظرگرفتهاید.در هرحال،فرصت ایام عید قسمتی ازمراحل قبلی و یا جدیدبرنامهی کاری شمامحسوب میشودکه میتوانیدبراساس برنامه
ازاین ایام استفاده بهینهای بکنید.
یک استفادهی دیگرایام عید میتواندآماده سازی برای تحمل روزهای فشرده وسخت آخرباشد.اگربا انگیزه وارادهای قوی از تک تک روزهای
تعطیلات حداکثربهره را ببرید در واقع به خودتان ثابت کردهایدکه میتوانید یک دورهی سخت وفشردهی کاری را نیزبا میل و رغبت تحمل
کنید.علاوه بر این،تمرین تست زنی باهدف ارزیابی سرعت عمل و رکوردگیری میتواند از استفادههای دیگرایام عیدباشد.
کلید
بایک تصمیم و ارادهی قوی و برمبنای برنامهی پیش بینی شده،میتوانید از ایام عید استفادهی چندمنظوره ببرید.
نتیجهگیری
-1 درایام عید،فقط یکی دو روز اول رابه حضوردرمراسم دید و بازدید اختصاص داده و ازبقیهی ایام برای درس خواندن استفاده کنید.
-2 درمورد استفاده از اردوهای درسی ایام عید،برمبنای آمادگیهای درسی و روانی خود با تامل بیشتری تصمیم بگیرید.
-3 بایک تصمیم و ارادهی قوی وبرمبنای برنامهی پیش بینی شده،میتوانید از ایام عید استفادهی چندمنظوره ببرید.