برنامه ریزی برای پیشرفت تحصیلی

مطالعه مفیدروزانه چقدربایدباشد؟
آیاقانون کلی برای این امروجوددارد؟
چگونه میتوان برنامهای برای افزایش ساعات مطالعه طرحریزی واجراکرد؟
ملاکهای پیشرفت چگونه بایدتعیین شود؟
چگونه بایدروندپیشرفت راکنترل کنید؟
مطالعهی این فصل به شماکمک خواهدکردبه سئوالات فوق پاسخ دهید.اماتوجه به یک نکته حائزاهمیت است.برخلاف روشهای برنامهریزی
بعضی ازمؤسسات وافرادکه بسیارجزیی است،دراینجابه روش نسبتاکلی عمل کردهایم:چرا؟توصیهی یک روش تقریباکلی برای برنامهریزی،بر
اساس این اعتقادصورت میگیردکه فرهنگ ایرانی،فرهنگی منظم وجزءنگرنیست.این یک واقعیت است که مردم ایران،حوصلهی برنامههای
خیلی دقیق وجزئی راندارندواگردنبال آن هم بروندبه صورت پیگیرومستمرادامه نمیدهندبنابراین،درروشهای خیلی جزئی برنامهریزی،تنها
شایدتعدادبسیارمعدودی ازدانشآموزان،توانایی اجراداشتهباشندوبقیه بعدازمدتی معطلی حوصلهشان سرمیرود.
تفاتهای فردی
برخلاف گفتههاوتبلیغات بعضی ازمردم که هیچ قانون کلی برای تعیین مقدارزمان لازم مطالعه وجود ندارد.این که اصرارکنیم هردانشآموز
13 ساعت درس بخواندتاموفق شودبه غیرازنفی تفاوتهای فردی،باعث دلسردی - 8ساعت وهردانشآموزکنکوری حتماباید 14 - دبیرستانی 9
واضطراب عدهی زیادی میشود.ازیک طرف توان وحوصلهی فردی انسانهامتفاوت است،ازطرف دیگرانگیزههای دانش آموزان هم بایکدیگر
فرق داردهمچنین پیشنیازهاوآمادگیهای درسی همه یکسان نیست.
بنابراین مهمترازآن که به هرنحوساعات مطالعه خودرا افزایش دهیم این اهمیت داردکه ازمقدارساعات مطالعهی خود- هرقدرهم که باشد –
بهترین وبیشترین استفاده راببریم.اگرچه افزایش ساعات مطالعه ضرورت دارداما بدترین کاردراین موردآن است که بامقایسهی خودبادیگران،
زمینههای اضطراب ویاس رادرخودایجادکنیم.
کلید
به جای مقایسهی مقدارساعات مطالعهی خودبادیگران،اززمانهای مطالعه به طورمطلوب استفاده کنید.
برنامهای برای افزایش ساعات
اگرمیخواهید ساعات مطالعه خودرا افزایش دهیدنکته بسیاربسیارمهم این است که عجله نکنید.یک اصل روانشناسی میگوید:هررفتار در
طول زمان به وجودمیآیدوتغییررفتارنیزبه زمان نیازدارد.عجله ودستپاچگی درافزایش زمانهای مطالعه به نتیجهای غیرازآشفتگی واضطراب
نخواهدانجامید.آیا این خوب است که به زورهم که شده 14 ساعت درس بخوانیدولی چیززیادی یادنگیریدیا این که 5ساعت درس بخوانیدولی
واقعامطالب رادرک کنید.پس اقدام برای افزایش ساعات مطالعه بایدبه صورت گام به گام صورت گیرد.
مطمئن باشیدبایک برنامهی حساب شده ومنظم میتوانیدعلاوه برافزایش تدریجی ساعات درس خواندن،اززمانهای موجودهم استفاده
خوبی بکنید.
کلید
به جای افزایش جهشی ساعات مطالعه،به صورت تدریجی وگام به گام عمل نمایید.
تعیین خط پایه
برای تغییررفتاروافزایش ساعات مطالعه ازکجابایدشروع کنید؟اولین گام،تعیین وضع فعلی رفتاراست که اصطلاحابه آن خط پایه گفته
میشود.یعنی شما بدون هیچگونه تلاش برای افزایش این ساعات،ابتدا بایدسعی کنیدتشخیص دهیدکه درحال حاضروبه صورت واقعی چند
ساعت توان مطالعه مفیددارید.این کارخیلی آسان است ومیتواندتوسط شمایایکی ازاطرافیان انجام گیرد.برای یک هفته یاده روزنموداری
رسم کنیدکه بردارعمودی آن نشان دهندهی دقایق وساعات،وبردارافقی آن نشان دهندهی روزهاباشد.هرروزمیزان ساعات مطالعه راکنترل
وبرروی نمودارمنتقل کنید.درپایان روزآخر،میانگین ساعات رامحاسبه نمایید.این خط پایهی شماست که میتواند 4یا 5ساعت ویابیشتر باشد
ودرواقع مبنای اقدام برای تغییربرنامه وافزایش ساعات مطالعه محسوب میشود.حال میتوانیدتصمیم بگیریدبراساس تواناییهای فردی خود
وبایک روندمنطقی ومشخص درماه اول 60 یا 90 دقیقه ودرماههای بعدی به همین ترتیب ساعات بیشتری رابه برنامه خوداضافه نمایید.
کلید
مبنای افزایش ساعات مطالعه،ارزیابی وضع فعلی وتعیین خط پایه است.
برنامهریزی برای پیشرفت
ترسیم نمودارپیشرفت
اگربتوانیدوضع فعلی رفتارخودرا مشخص سازیدکار بزرگی انجام دادهاید،چراکه این نقطهی آغاز حرکت است.مهم نیست که این زمان کم
باشد،مهم این است که شمابرای افزایش تدریجی وبرنامهریزی شدهی آنعزمیمصمم وارادهای محکم داشتهباشید.برای کنترل روند پیشرفت
میتوانیدنموداررسم شده برای تغییرخط پایه راادامه دهید.یعنی برروی نمودار ادامهی روزهارامشخص کرده ومیزان ساعات مطالعه راعلامت
بزنید.ترسیم این نمودارچندکمک میکند.اول آن که کنترل روندپیشرفت را ازحالت ذهنی خارج میسازدواین مساله بسیارمهمی است.یکی
ازمشکلات اساسی دانشآموزان برای برنامهریزی همین است که برنامه رابه صورت ذهنی طراحی میکنندو وقتی ازآنان خواسته میشودکه
برنامههارابرروی کاغذبیاورند،زیاد روی خوش نشان نمیدهند،انگارکه بایدکارسختی انجام دهند.دوم آن که ترسیم نمودار،روند پیشرفت رابه
صورت عینی وقابل دسترسی درمیآورد.شمامیتوانیدهرموقع که لازم بودبامراجعه به نمودار،وضعیت خودرا ارزیابی کنید.
سوم آن که روندپیشرفت رامنظم میسازدواین خودمیتواندباعث تقویت روحیه وایجادانگیزهی بیشترشود.
کلید
بارسم نمودار،روندکنترل پیشرفت خودراازحالت ذهنی به صورت عینی درآورید.
تعیین ملاکهای پیشرفت
این هم موضوعی بسیارمهم است وبیشتردانشآموزان درموردآن مشکل دارند.دانشآموزان شایدبه دلیل کمی فرصت وعجله،معمولاملاکهای
پیشرفت راخیلی ایدهآلی ودست بالاتعیین میکنند.مثلاکسی که تابه حال به زور 3ساعت درس میخوانده یک باره تصمیم میگیرد 10 ساعت
درس بخواند،یاکسی که حداقل 9ساعت میخوابیده،مقدارخواب خودرابه 6 ساعت کاهش میدهد.این تغییرات ناگهانی وملاکهای دست
نیافتنی نه تنهاقابل اجرانیستندبلکه موجبات دلسردی رانیزفراهم میسازند.
ضربالمثل قدیمی راشنیدهایدکه:سنگ بزرگ علامت نزدن است.تصمیم به تغییرات بزرگ اگرچه میتواندگاهی یک استثناءباشدولی برای
همه امکانپذیرنیست.بنابراین بایدملاکهای پیشرفت باروندی معقول ومنطقی تعیین شوند.اگرخط پایه شمانشان میدهدکه دروضع فعلی
4ساعت امکان مطالعه داریدبهتراست دریکی دوهفته اول تصمیم بگیریدکه فقط نیم ساعت به این مقدار اضافه کنید.درصورت موفقیت برای
هفتههای بعدبازهم نیم ساعت دیگروبه همین ترتیب درهفتههاوماههای بعدنیم ساعت ویک ساعت افزایش دهیدتابه حدمطلوب وموردنظر
برسید.
کلید
برای ادامهی روندپیشرفت خودملاکهای گام به گام وقابل دسترس تعیین کنید.
خودکنترلی رفتار
برای جدیترشدن کنترل روندپیشرفت میتوانیدبرنامههای تقویتی وجریمهای تعیین کنید.ببینیدازچه چیزهایی خوشتان میآیدوازچه
چیزهایی بدتان میآید. 5موردخوشآیندو 5موردناخوشآیندراکه واقعابرایتان مهم بوده وبرروی شماتاثیردارندتعیین نمایند.براساس این نظام
کنترلی میتوانیدبرای پیشرفت برنامه به خوداجازه بدهید.درصورتی هم که طبق ملاک،ازپیشرفت خودرضایت نداریدخودتان راجریمه کنید.
دقت نماییدکه موردتقویت وجریمه روشن وواضح بوده وقابل اجراباشند.
کلید
برای کنترل رفتارهایتان یک نظام خودکنترلی ایجادکنید.
استفاده ازنیروی کمکی
گاه یه دلایل متعددی ازجمله کافی نبودن انگیزه،عدم توانایی غلبه برعادتهای نامطلوب وشرایط خاص محیطی،برای خودتان امکان اعمال
کنترل فراهم نیست.دراین صورت بایدبپذیریدکه برای جلوگیری ازاتلاف وقت وازدست رفتن فرصتها،کسی شمارا دراین امرهمراهی کند،
حتی اگراین همراهی کوتاه مدت وموقت باشد.این فردمیتواندپدرومادر،خواهروبرادربزرگترویاکسی باشدکه باشماارتباط نزدیکی دارد.
بعضی ازدانشآموزان به خاطرنوع ارتباطات خانوادگی دربرابردریافت این نوع کمک مقاومت به خرج میدهندوآن رانمیپذیرنددرصورتی که
به نظرمیرسداگرکسی متوجه حساسیت موقعیت باشدبایدداوطلبانه البته درصورت فراهم بودن سایرشرایط لازم خواستاراستفاده ازاین کمک
باشد.
کلید
اگربه هردلیلی آن طورکه دلتان میخواهدنمیتوانیدپیشرفت راکنترل نماییدامکان استفاده ازنیروی کمکی رامدنظرقراردهید.
نتیجهگیری:
-1 به جای مقایسهی مقدارساعات مطالعهی خودبادیگران،اززمانهای مطالعه به طورمطلوب استفاده کنید.
-2 به جای افزایش جهشی ساعات مطالعه،به صورت تدریجی وگام به گام عمل نمایید.
-3 مبنای افزایش ساعات مطالعه،ارزیابی وضع فعلی وتعیین خط پایه است.
-4 بارسم نمودار،روندکنترل پیشرفت خودراازحالت ذهنی به صورت عینی درآورید.
-5 برای ادامهی روندپیشرفت خودملاکهای گام به گام وقابل دسترس تعیین کنید.
-6 برای کنترل رفتارهایتان یک نظام خودکنترلی ایجادکنید.
-7 اگربه هردلیلی آن طورکه دلتان میخواهدنمیتوانیدپیشرفت راکنترل نماییدامکان استفاده ازنیروی کمکی رامد نظر قرار
دهید.برنامهی کاری کلی
هرکار بزرگی نیاز به یک طرح و برنامه دارد.طرح و برنامهی کلی شما برای کنکور چیست؟ اجرای برنامههای خیلی دقیق و جزیی به دلیل ویژگیهای
خاص فرهنگما – که فعلا جای بحث آن نیست- معمولا امکان پذیرنمیباشد.اشکال مهم برنامههای دقیق این است که وقتی اجرانمیشودیا ناقص اجرا
میشود،پیشبینیهای بعدی را هم خراب میکند.بنابراین،یک توصیه مهم این است که با درنظرگرفتن عادتهای فرهنگی،یک برنامهی کاری
طراحی کنید که نه خیلی جزیی و نه خیلی کلی باشد. تذکر این نکته هم ضرورت دارد،به طور حتم هستند دانشآموزانی هم که توانایی طراحی و
اجرای برنامههای دقیق و جزیی را دارند.
یک برنامهی کاری
این برنامهی کاری برای کسانی که دانشآموزان هستند با آنهایی که صرفا برای کنکور میخوانند تفاوت دارد.برای هر دو گروه پیشنهادمیکنیم
40 روزه برای روزهای آخرکنکور از نیمهی دوم اردیبهشت به بعدکنار بگذارند. تا قبل از این فرصت کنکوریهای غیردانشآموز - که یک فرصت 45
میتوانند یک برنامهی کاری دو مرحلهای را به اتمام برسانند.تا پایان اسفندماه سعی کنیدیک دورهی کامل مطالعه تشریحی دروس به اضافهی
تمرینهای تست را به پایان برسانید.از اول عید تا پایان دههی دوم اردیبهشت هم علاوه برمرور نکته وتست دروس،به رفع اشکال و جبران کمبودها
هم بپردازید.کنکوریهای دانشآموز به دلیل اشتغال به درس و امتحانات شاید این فرصت دو مرحلهای را نداشته باشند.میتوانید تا پایان فروردین
ماه و حداکثر نیمهی دوم اردیبهشت ماه (که با آغاز امتحانات نیمسال دوم همراه است) دورهی جامع مطالعه تشریحی دروس به اضافهی تمرینهای
تست را تمام کنید.البته،در واقع شما هم ضرری نکردهاید وفرصتی را از دست ندادهاید چراکه عملا درگیر درسها بودهاید.
45 روز قبل از کنکور مرحلهی جامع مطالعه را حداقل یک بار کامل کنید.به یاد داشته - پس برنامهی کلی پیشنهاد این است که هر طور شده تا 40
باشید زیاد دوره کردن دروس مهم نیست،مهم این است که خوب وکامل دوره کنید.
کلید
با طراحی یک برنامه کلی کاری به نظم ذهنی و رفتاری خود کمک کنید.
برنامهی کاری در روزهای آخر
اگر چه مطالعات و درس خواندنهای شما از آغاز تا کنون لازم بوده و این روند باید همچنان ادامه پیدا کند ولی روزهای آخر قبل ازکنکور نقش مهمتر
و مؤثری در کسب نتیجه دارد.مطالعات امروزی ممکن است به دلیل تداخل،گذشت زمان، وحجم فعالیتها دچار فراموشیهای کم و بیش شوند.اما
در روزهای آخر،اگر مضطرب نباشید با یک ذهن جمع و جور وحواس متمرکز میتوانید فراموشیها را به حداقل ممکن برسانید.در این باره بیشتر
صحبت خواهیم کرد اما در طراحی کلی خود این دوره
40-45 روزهی قرنطینه را کنارگذاشته و به خاطر بسپارید.
کلید
قسمتی از تواناییهای خود را برای یک دورهی یک ونیم ماههی ما قبل کنکور ذخیره نمایید.
پیشبینیهای تغییرات
اگر برنامهی کاری خود را نسبتا کلی در نظر بگیرید،میتوانید تغییرات احتمالی را پیشبینی و شرایط خود را با آنها تطبیق دهید.مهم این است که
شما آمادگیهای لازم برای تغییرات را داشته باشید.عواملی مانند امتحانات پیشبینی نشده،حوادث و رویدادهای خانوادگی،بیماری، افت انگیزه
و….،میتوانند باعث تغییراتی در روند برنامه شوند.گاه دیده شده که دانشآموزانی به دلیل عدم پیشبینی آگاهانهی تغییرات، لطمههای روحی
خوردهاند.
کلید
امکان کنترل همه عوامل محیطی وجودندارد،بنابراین خودرا برای هرنوع تغییرات احتمالی دربرنامه آماده نموده و پیش بینی- های لازم را انجام دهید.
افتهای مقطعی
یکی از عوامل مهمی که برنامهی کاری را تحت تاثیر قرارداده و موجب تغییر در آن میشود افتهای مقطعی در روحیه و انگیزه است.لازم به ذکر
است که اولا این افتها را خیلی غیرعادی تصور نکنید.دانشآموزان ممکن است با ناشیگری و استدلالهای نابجا مساله را بیش از آن چه لازم است
بزرگ نشان دهند.ثانیا اگر شما برای تغییرات احتمالی پیشبینیهای لازم را انجام داده باشید دیگر ضرورتی ندارد دست وپای خود راگم
کنید.ثالثا هر چه در این دورههای افت کمتر با خود و اطرافیان کلنجار بروید و باعث گسترش موضوع نشوید،دورهی افت کوتاه تروگذرا ترخواهدبود.با
تفکری منطقی و واقعگرایانه میتوانید این مقاطع را پشت سر گذاشته و عقب افتادگیها را جبران کنید.
کلید
افت روحیه در مقاطعی از زمانها را غیرعادی تلقی نکرده و بدانید که این افت با ارادهی شما میتواند گذرا باشد.
ساعات جبرانی
درطی روز یا هفته امکان دارد به دلایل زیادی ساعاتی را از دست بدهید.تنبلی و وقت گذرانی،ترافیک،طولانی شدن مطالعهی یک درس و اتفاقات
روزمرهی دیگر میتوانند برنامهی پیشبینی شدهی شما را از روال عادی خارج سازند.اگرچه انسان نمیتواند همهی عوامل محیطی را پیشبینی
و کنترل نماید ولی میتواند تواناییهای خود را در این باره تا حدزیادی افزایش دهد.ممکن است ترافیک دست شما نباشدولی این که به هوای نیم
ساعت پای تلویزیون بنشینید و تا دوساعت هم بلندنشود دیگر به همت وارادهی شما بستگی دارد.درهر حال برای این که نظم ذهنیتان مختل شود
2 ساعت وقت جبرانی درنظربگیرید.اگر مشکلی پیش نیامدکه بهتر،میتوانید از ساعات جبرانی استفادهی بهتری - لازم است برای هرهفته حداقل 3
بکنید و اگر هم لازم بودکه این زمان در اختیار شماست.
کلید
برای پیشگیری از به هم خوردن نظم برنامه،هر هفته زمانهایی را به عنوان ساعات جبرانی در نظر بگیرید.
نتیجهگیری
-1 با طراحی یک برنامه کلی کاری به نظم ذهنی و رفتاری خود کمک کنید.
٢- قسمتی از تواناییهای خود را برای یک دورهی یک ونیم ماههی ما قبل کنکور ذخیره نمایید.
-3 امکان کنترل همه عوامل محیطی وجودندارد،بنابراین خودرا برای هرنوع تغییرات احتمالی دربرنامه آماده نموده و پیش- بینیهای لازم را انجام
دهید.
-4 افت روحیه در مقاطعی از زمانها را غیرعادی تلقی نکرده و بدانید که این افت با ارادهی شما میتواند گذرا باشد.
-5 برای پیشگیری از به هم خوردن نظم برنامه،هر هفته زمانهایی را به عنوان ساعات جبرانی در نظر بگیرید.فکرمیکنید پیشرفت مطلوبی ندارید؟اول بایدببینیدکه درست فکرمیکنیدیانه؟ملاک شمابرای پیشرفت چیست این ملاک تاچه حدعینی
است؟آیا اصلاملاکی برای پیشرفت داریدیافقط براساس مقایسه خودبادیگران،تصورمیکنیدکه پیشرفتتان خوب نیست؟
درهرحال اگربرایتان ثابت شدکه خوب پیشرفت نمیکنید،بایدوضعیت را ارزیابی وتحلیل کنید.
ضعف درآمادگیهای درسی
یک دلیل عدم پیشرفت میتواندضعف پیشنیازها باشد.یادگیریهای جدیددرپایهی یادگیریهای قبلی ساختهمیشوندپس اگردر درس یا
درسهایی ضعیف بودهایدواین ضعف راجبران نکردهایدتوقع نداشته باشیدکه همه چیزخوب پیش برود،یاسطح توقعات خودراپایین بیاوریدو
یابه صورت جدی به دنبال رفع کمبود پیشنیازهاباشید.درفصول فبل به این نکته اشاره کردهایم که کلاس رفتن اکثردانشآموزان با
هدفمندی همراه نیست.درکلاسهای تقویتی خصوصی ویاکنکوروتست-حتی اگرآموزشهاخوب باشند-تفاوتهای فردی رعایت نمیشوند.
تعدادزیادی دریک کلاس جمع میشوند.دراین کلاس همهنوع دانش آموزی وجودداردازضعیف تاقوی،ولی آموزش یکسان است درکلاسهای
کنکور،بیشتربرای تشریح مطالب،تست،وتمرین وتکرارصرف میشودودانشآموزانی که ضعف های اساسی درپیش نیازهادارندفرصتی برای
ترمیم این ضعف هاپیدانمیکنند.
دانش آموزان می تواننداززمان وهزینه هایی که صرف حضوردرکلاس هامیکنندبه صورت منطقیتری استفاده نمایند.اولا لزومی ندارددرهمه
کلاسهاشرکت کنید.بایدتشخیص دهیدنیازواقعی شماچیست،یعنی درکدام دروس وضع پیش نیازهای تان خوب است امانیازبه تمرین و
تکرارداریدودرکدام دروس بایدوقتتان راصرف جبران ضعف هاکنید.ثانیابرای درسهاکه ضعف داریدبه صورت انفرادی یاگروه های کوچک
(حداکثر 4نفری)ازدبیرانی استفاده کنیدکه توانایی تشخیص ضعف هاوجبران آنهارادارند.به عبارت سادهتررفع اشکالی کارکنید.به جای این که
دبیرمربوطه کلیه مطالب ان درس را آموزش دهدباهم به دنبال رفع اشکال،اماباوقت ودقت بیشترباشید.
کلید
بدون جبران ضعفهای پایهای دردرسها،صحبت ازپیشرفت تحصیلی معنایی ندارد.
ضعف درآمادگیهای روانی
آمادگی های روانی(انگیزهها)علی رغم نقش فوقالعادهایی که دارندکمترموردعنایت قرارمیگیرند.درموردانگیزههامعمولادونوع اشکال وجود
دارد.
الف:بعضیها انگیزه ندارندویاانگیزه آنان کامل نیست.دراین دسته،انگیزههادچارتغییرات ودگرگونیهای زیاداست.زمانی ممکن است کاملاسر
حال باشندودرآمادگی روانی درسطح بالایی بسربرندوزمانی هم هیچ حال وحوصلهای برای درس وکنکورندارند.این که چراتعدادی از
دانشآموزان انگیزه کافی ندارندوسطح انگیزه درآنان دائما بالا و پایین میرود،موضوعی است که درفرصت دیگربدان پرداخته خواهدشد.
برای آن که میزان آمادگیهای روانی خودرا ارزیابی کنیدبه سؤالات زیربا بله وخیرپاسخ دهید.
آیا ازدرس خواندن لذت میبرید؟
آیاتلاش شمابیش ازآن که برای خودتان باشدبرای جلب رضایت دیگران است؟
آیابرای شمادل کندن ازمحرکهای خوشاینددیگرمثلاتفریح،تلویزیون،فوتبال،و….کارسختی است؟
آیا اهداف روشنی برای درس خواندن وکنکوردارید؟
آیا ازسراجباردرس میخوانیدوآیاازآمادگیهای درس لازم برخوردارهستید؟
ب:بعضی ازدانشآموزان هم درموردانگیزههای خود دچاراغراق وخودفریبی میشوند.متاسفانه گاه حتی مشاوران نیزمتوجه نوع مشکل این
دانشآموزنمیشوند.همان گونه که کافی نبودن انگیزه مشکل سازاست بزرگ نمایی دراین باره هم موجب پوشیده ماندن واقعیتها میشود.
این دسته ازدانشآموزان حتی اگرحرکت خودرا با شوروحرارت شروع کنند،معمولا درادامه دچارکندی میشوند.مشاوران بایدبه این
دانش آموزان واقعگرایی ونحوه تقسیم انرژی روانی ازابتدا تا انتهای کارراآموزش دهند.دانشآموزی که کارخودراباسروصداوصرف انرژی زیاد
شروع میکندبایدبداندکه احتمالادرماههای بعدنخواهدتوانست این روندرا ادامه دهدپس آهسته وپیوسته رفتن بهترازتندرفتن است.
توصیه مفیدبرای این دانشآموزان استفاده ازخدمات مشاورهای است.
کلید
انگیزههای واقعی خودرابشناسیدوهرچندوقت یکبارآنهارامرورنموده ودرصورت لزوم اصلاح کنید.
دلایل عدم پیشرفت
ملاکهای ارزیابی
عامل دیگربرای عدم پیشرفت مشخص نبودن ملاکهای پیشرفت است.دانشآموزان درموردپیشرفت یاعدم پیشرفت احساس کلی ومبهم
دارند .مثلااگریک روزخوب درس خوانده باشندآن رانشانه پیشرفت میدانندویا اگریکی دو روزفرصت مطالعه را ازدست بدهندفکرمیکنندکه
خیلی عقب افتادهاند.امادرواقع هیچ یک ازاین مواردچیزخاصی را نشان نمیدهند.پس،پیشرفت بایدملاک مشخصی داشتهباشد.این ملاک
میتواندبراساس زمان تعیین شودمثلامقدارزمان مطالعهی مفید،دراین صورت شمابایدسعی کنیدیک برنامه تدریجی ومنطقی ساعات مفید
خودرا افزایش دهید.
یک ملاک دیگربراساس موضوعات درسی است.مثلاشمادرمحدودهی یک ماهه تصمیم میگیریدکه 5بحث ازفیزیک، 4بحث ازشیمی، 6بحث
ازادبیات و….رابخوانیدودرماه بعدموضوعات ومباحث دیگررامطالعه کنید.
توصیه میشودملاکهای ارزیابی پیشرفت خودرابه صورت جزیی مثلاروزانه ویاحتی هفتگی تعیین نکنید،چراکه باعث دلسردی میشود.در
این خصوص بهتراست کمی کلی عمل نمایید.ارزیابی روندپیشرفت درفرصتهای دوهفتهای خوب است.همیشه به خودتان امیدبدهیدکه
میتوانیدبهترازگذشته عمل کنید.
کلید
با تعیین ملاکهای مشخص،کنترل روندپیشرفت خودراتسهیل کنید.
نتیجهگیری:
-1 بدون جبران ضعفهای پایهای دردرسها،صحبت ازپیشرفت تحصیلی معنایی ندارد.
-2 انگیزههای واقعی خودرابشناسیدوهرچندوقت یکبارآنهارامرورنموده ودرصورت لزوم اصلاح کنید.
-3 باتعیین ملاکهای مشخص،کنترل روندپیشرفت خودراتسهیل کنید.استفاده از تواناییها
وقتی ازدانشآموزان سؤال میکنیم که:ازچنددرصدتواناییهای خوداستفاده میکنید؟اگرچه پاسخهامتفاوت است، اما کمتر کسی ادعا داردکه به
80 درصد - طورکامل از تواناییهای خود بهره میبرد.تجربه نشان دادهاست که ارزیابی دانشآموزان دربارهی استفاده ازتواناییهایشان بین 40
است.امکان داردکه این میزان درهمهی زمانها یکسان نباشد و دچارافت و خیزشود.همچنین،این افت وخیزممکن است هم درمورد دانشآموزان
قوی وهم دانشآموزان ضعیف اتفاق بیفتد.چرا نمیتوانیم ازهمهی تواناییهاو انرژی خود برای کاری که آنرا مهم میدانیم، استفاده کنیم؟بقیه
توان وانرژی ماکجا میرود وصرف چه چیزیهایی میشود؟
تقسیم انرژی
به طورحتم، منظور ازتقسیم انرژی در ورزشهایی مانند دو ومیدانی،شنا و فوتبال را میدانید.یک دوندهی استقامت،از ابتدای مسیرباید به نحوی
انرژی خودراتقسیم کندکه نه همهی آن رادرابتدای حرکت صرف نماید و نهدرآخرکم بیاورد. این موضوع دربارهی درس خواندن و بخصوص
کنکورنیزمصداق دارد.نبایدآن چنان تندبرویدکه بعدهادچارمشکل شوید ونه آن چنان کند،که نتوانید از تواناییهایتان استفادهی مطلوب ببریدلازم
است شما هم مانندآن دوندهی استقامت، نمای ذهنی و کلی از مسیرداشتهباشیدتا برنامهی کاری خود را براساس آن تنظیم کنید ممکن است
امروزخیلی سرحال باشید و بتوانید زیاد درس بخوانید،اما اگراوضاع به همین صورت نبود چه میکنید؟همیشه اعتدال بهترین روش است وزرنگی
شما درتهیهی برنامه،تنظیم یک برنامهی اعتدالی است.
کلید
باترسیم یک دورنمای کلی ازمسیرحرکت درذهن خود،انرژی خودرابه صورت متعادل دراین مسیرتنظیم کنید.
کنترل انرژی
یکی ازعواملی که موجب میشودنتوانیداز تواناییهای خوداستفادهی بهینه کنیدصرف انرژی برای اموری است که در ایام درس خواندن- به
خصوص کنکور-کم اهمیت تلقی میشود.اگرنتوانید کنترل انرژی خود را به دست بگیرید،باید ضرر و زیان بعدی را هم بپذیرید و تحمل کنید.برای
روشن شدن منظوربه سه مثال اکتفامیکنیم.شما میتوانید موارد دیگری رابه آنها بیافزایید.
یکی ازعادتها و مشغولیات ذهنیکه باعث حدررفتن گستردهی انرژی و وقت میشود،تلویزیون است.عادت به مشاهدهی سریالها و برنامههای
مختلف،تنها از نظر زمانیکه صرفدیدن آنها میکنیدمشکل سازنیستند بلکه تاثیرات بعدی آنها مهمتراست.بعد ازدیدن یک سریال،حتی اگر
تلویزیون راخاموش کنید،عملاسوژهی سریال درذهن شماجریان دارد و تمام نشده است.این که چه اتفاقاتی درسریال روی داده واحتمالا
درقسمتهای بعدی چه میشود تامدتی ذهن را به خود مشغول میسازند.موضوعات ورزشی،به خصوص فوتبال هم مشغلهای ذهنی است که اگر چه
جالب هم باشند باید کنترل شوند. پیگیری اخبار ورزشی،جرّو بحثهای قرمزو آبی،خرید روزنامههای ورزشی و مواردی مشابه،آن هم با
حساسیتهای زیادی که بعضیها دارند،موضوعاتی نیستندکه خیلی ارزش وقت صرف کردن داشته باشند،به ویژه برای کسیکه کنکوری است.
جروبحثهای خانوادگیو هرگونه گفتگوهای تنشزادربارهی درسخواندن،کنکور و موضوعات دیگر،با افرادخانواده یادوستان به لحاظ انرژی ووقتی
که صرف میشود،بایدکنترل شوند.
حساسیتهای بی مورد دربارهی این که حتما بایدحرف خود را به کرسی بنشانید و ثابت کنیدکه حق باشماست،غیراز اتلاف وقت وانرژی، ثمری
نخواهدداشت.
کلید
هرسوژه ومشغلهی ذهنی،ارزش وقت صرف کردن ندارد.انرژی خودرابرای کارهای اصلی،کنترل وذخیره کنید.
عادتهای مهارنشده
اگرچه مثالهای بحث قبلی،جزء عادتهای مهارنشده هم محسوب میشوند،اما به لحاظ اهمیت موضوع،به مصادیق دیگر مساله از زاویهای دیگر
اشاره میشودهرکدام ازماعادتهای زیادی داریم که ممکن است بدیا خوب باشند.آن چه دربحث حاضراهمیت دارد،میزان توانایی ما
درمهارعادتهای نامطلوب است.ایام کنکور زمان مناسبی برای تغییر عادتها نیست. بنابراین به عنوان دانشآموز دبیرستانی،سعی کنید عادتهای
نامطلوب ومشکل ساز را تاقبل ازکنکور تغییردهید.اگرهم کنکوری هستید،توصیه میکنیم درموردعادتهای بد اماکم اهمیت اقدامی انجام
ندهیدو اصلاح آنها را به زمانی دیگر موکول سازید.اماعادتهایی هستندکه عدم توجه به آنهامیتواندمشکل آفرین باشد،به هرحال،چه
دانشآموزان دبیرستانی وچه کنکوریها،باید نسبت به عادتهای مهارنشدهی مهم،حساسیت نشان دهند.به عنوان مثال،زیاد تلویزیون دیدن عادتی
است که باید مهار شود.هستندکسانی که با قصد نیم ساعت یایک ساعت پای تلویزیون مینشینند و تا به خود بیایند چند ساعت وقت تلف شده
روی دستشان میماند.مطالعه درحالتهای خوابیده ولمیده ومطالعه روی تخت خواب نیز از عادتهای نامطلوبی هستندکه درصورت مهار نشدن
مشکل ساز خواهندبود.بعضیها بساط مطالعه خودرامقابل تلویزیون پهن میکنند بعضیهاهنگام مطالعه به صرف تنقلات و خوردنیهای دیگر
میپردازند، بعضیها زمان مطالعه راه میروند و یا با صدای بلند درس میخوانند، و بعضیها…، همهی اینها عادتهایی هستندکه اگرمهارنشوند
باعث افت تواناییها خواهندشد.اگر واقعا انگیزهای قوی برای درس خواندن و موفقیت دارید،بایدبتوانیداین عادتهارا به کنترل خود درآورده و
تغییردهید.
کلید
بامهاروکنترل عادتهای نامطلوب،امکان استفاده بیشترازتواناییهاوفرصتهارابه وجودآورید.
افکارمزاحم
انسانها در هر زمانی سوژههایی برای فکرکردن دارند اما محدودیت فرصتها و اولویت مسائل،ما را وادار میسازند در هر زمان به موضوعاتی
بیندیشیم که مهمترهستند.زمانی هم که به موضوعاتی که تصور میکنیم مهمتر هستند فکر میکنید، چون ذهن ما پویا است،گاهی افکار حاشیهای
و مزاحم جایی برای خود بازکرده و ذهن ما رامشغول میسازند. این افکار را، مزاحم مینامند.چون مسیرسوژههای اصلی ذهن را منحرف
میکنند.بحث افکارمزاحم وراههای کنار آمدن با آنها مسالهی سادهای نیست که درحال حاضرمزاحم تلقی میشود، در زمان و وقت مناسب
میتوانند موضوعاتی بسیار مهم باشند.به عنوان مثال،این که دانشآموزی به آینده وخوشبختیاش بیندیشد خوب است اما اگر قرار باشداین
موضوع در ایام درس خواندن و یا درشرایط کنکور،بین سوژههای اصلی ذهن جاگیرد،فکرمزاحم تلقی خواهدشد.شناسایی افکار و محرکهای
مزاحم وغلبه بر آنها،ازعوامل مهم تمرکزحواس وافزایش بازده مطالعه میباشد که دربارهی آن بیشترخواهیم گفت.
کلید
بایدمهارتهای مواجهه با افکارمزاحم رادرخودایجادوتقویت نمایید.
نتیجهگیری
-1 با ترسیم یک دورنمای کلی ازمسیرحرکت درذهن خود،انرژی خودرابه صورت متعادل دراین مسیر تنظیم کنید.
-2 هرسوژه ومشغلهی ذهنی،ارزش وقت صرف کردن ندارد.انرژی خودرابرای کارهای اصلی،کنترل وذخیره کنید.
-3 بامهاروکنترل عادتهای نامطلوب،امکان استفاده بیشترازتواناییهاوفرصتهارابه وجودآورید.
-4 بایدمهارتهای مواجهه با افکارمزاحم رادرخودایجادوتقویت نمایید.